Waarom kun je niet zomaar beeldmateriaal van anderen gebruiken?
Als je gratis beeldmateriaal zoekt voor je website , kun je niet zomaar afbeeldingen gebruiken die je via Google hebt gevonden. Veel van deze afbeeldingen zijn namelijk auteursrechtelijk beschermd en mogen niet zonder voorwaarden of vergoedingen worden gebruikt.
De betreffende gebruiksrechten worden vastgelegd via beeldlicenties. Als je snel en zonder tijdrovende controles wilt weten onder wat voor soort licentie een afbeelding beschikbaar is, dan kun je het beste een van de vele beeldbanken gebruiken. Veel van zulke platforms bieden ook gratis afbeeldingen om te downloaden aan, oftewel rechtenvrije foto’s en afbeeldingen, waarvan het gebruik niet of nauwelijks beperkingen kent.
Welke licenties bieden de grootste gebruiksvrijheid?
Licenties bepalen de gebruiksrechten van een kunstwerk – of dat nu een foto, een muziekstuk of een video is. Overtreding van de gebruiksvoorwaarden kan juridische consequenties hebben en moet daarom beslist worden vermeden. Als je bezig bent je eigen website te maken en op zoek bent naar afbeeldingen voor je lay-out , is het daarom van belang om te letten op de licenties van de afbeeldingen die je wilt gaan gebruiken.
Vrije licenties bieden meestal een grote handelingsvrijheid. Een afbeelding die onder een vrije licentie gepubliceerd is, wordt als ‘vrij’ of ‘rechtenvrij’ aangeduid. De term ‘rechtenvrije afbeeldingen’ is echter wat misleidend, omdat er wel degelijk rechten op de afbeeldingen rusten – maar dat betekent niet dat ze niet mogen worden gebruikt. Deze onnauwkeurige aanduiding voor beeldmateriaal onder een vrije licentie heeft zich nu eenmaal gehandhaafd in het algemene taalgebruik.
De wijdst verbreide vrije licenties zijn die van Creative Commons (CC). Er bestaan zeven verschillende CC-licenties. Vooral afbeeldingen onder de CC0-licentie worden graag gebruikt, want de CC0-licentie bevat geen beperkingen met betrekking tot het gebruik van het werk. CC0-beeldmateriaal mag zowel commercieel worden gebruikt als worden bewerkt of volledig worden veranderd, zonder dat je hierbij naar de maker van de afbeelding hoeft te verwijzen. Uitvoerige informatie over de CC-licenties vind je hier .
Beeldarchieven met verschillende vrije licenties
Als je beeldarchieven en beeldbanken gebruikt die naast CC0-afbeeldingen ook afbeeldingen onder andere licenties aanbieden, moet je extra goed oppassen. Vaak helpen de gebruiksvoorwaarden en de veelgestelde vragen op de desbetreffende websites je verder.
De inspanning om naast CC0-afbeeldingen ook foto’s en afbeeldingen te zoeken met andere licenties, kan de moeite waard zijn. Het aanbod van afbeeldingen is dan natuurlijk veel groter. De volgende websites bieden foto’s en afbeeldingen met diverse vrije licenties:
| Creative Commons | De zoekfunctie van de Creative Commons Organisation is een metazoekmachine, die de beeldbronnen van andere websites als Google, Flickr, Wikimedia Commons, Pixabay, enz. controleert op geschikte resultaten. In principe kun je via de zoekfunctie filteren op alle CC-licenties, maar de website wijst er expliciet op dat de zoekfunctie ook afbeeldingen met andere licenties vindt. Daarom moet je bij elk resultaat de desbetreffende beeldlicentie nog eens controleren. |
| Public Domain Pictures | Biedt naast afbeeldingen met CC0- of Public-Domain-licentie ook afbeeldingen met andere licenties aan. |
| New Old Stock | Hier kun je veel oude foto’s (vaak uit openbare archieven) downloaden, waarvan de licenties meestal al zijn verlopen. Daarnaast vind je hier veel nieuwere foto’s met vintagelook. |
Auteursrecht en de Nederlandse wet
De bovengenoemde websites zijn slechts een kleine selectie van de vele adressen waar je gratis afbeeldingen onder vrije licentie kunt krijgen. De populariteit van vrije licenties is de afgelopen jaren steeds meer toegenomen en daarom komen er steeds nieuwe rechtenvrije foto’s en platforms bij. Omdat de Creative Commons-licenties oorspronkelijk uit de Verenigde Staten komen, is het echter niet altijd eenvoudig om ze naar het Nederlands rechtssysteem om te zetten. De CC-licenties dienen wereldwijd zo gelijk mogelijk te blijven, en daarom zijn de Nederlandse licenties opgesteld naar Amerikaans model, dat voor ons land ongebruikelijke bepalingen bevat wat betreft o.a. de aansprakelijkheid.
Ook levert het soms lastige dilemma’s op, zoals de kwestie omtrent het verlenen van toekomstige exploitatierechten in de originele licentie; iets wat in het Nederlands auteursrecht in principe beperkt is. De reden hiervoor is dat een dergelijke bepaling onvoorzienbare situaties oplevert wat betreft de soorten media die wellicht nog ontwikkeld zullen worden en de gevolgen die dat kan hebben voor de omvang en vorm van de exploitatie. Daarom is de Nederlandse CC-licentie zo aangepast dat de rechten gelden voor gebruik via “alle thans bekende media, dragers en formats” ten tijde van uitgave.
Zoals gezegd is het belangrijk om altijd op te passen bij het gebruik van willekeurige afbeeldingen die je online vindt. Er bestaan strenge wetten rond auteursrecht en dit artikel is geenszins bedoeld als juridisch advies. Bovendien kan op sommige juridische vragen geen eenduidig antwoord gegeven worden – bijvoorbeeld wat we precies verstaan onder ‘commercieel’ en ‘niet commercieel’ gebruik. Een goede inleiding op de voorwaarden bij het gebruik van licentievrije beelden vind je bijvoorbeeld op creativecommons.nl.
Conclusie: het komt op de juiste toepassing aan
Enkel van een afbeelding die je zelf creëerde, weet je 100% zeker wie de maker is. Ook al lijken sommige beeldarchieven en beeldbanken betrouwbaar; als je een foto van iemand anders voor eigen doeleinden gebruikt, moet je altijd alle details over de afbeelding controleren. Of de afbeeldingen nu van een klein fotoblog of uit een groot beeldarchief afkomstig zijn: fouten kunnen altijd worden gemaakt, ook bij het registreren van een afbeelding in een beeldbank.
Als je twijfelt over een afbeelding, gebruik deze dan niet. Zolang je je bij het gebruik van afbeeldingen aan de gebruiksvoorwaarden houdt, kun je kiezen uit een enorm aanbod van gratis foto’s en afbeeldingen op het internet.
Nu een website maken
