Wat is PHP? Een tutorial van STRATO

Als PHP correct is geïnstalleerd, is het tijd om het eerste eigen script te schrijven. We gebruiken voor dit voorbeeld het echo-commando. In tegenstelling tot phpinfo() is echo geen functie. Het is eerder een taalconstructie die het mogelijk maakt om een volgende string als tekst uit te voeren.

Definitie: Taalconstructies zijn verklaringen die in PHP worden gebruikt om de programmastroom te regelen. Tot deze taalconstructies behoren bijvoorbeeld echo, if, for, do, include, return, exit en die. Anders dan bij functies hoef je hier geen haakjes te gebruiken.

Maak een nieuw PHP-bestand aan voor je eerste script en voer deze code in:

<?php
echo 'Hello World!';
?>

De openingstag <?php start een scriptomgeving. Daarna volgt de taalconstructie echo en de string Hello World! (tussen aanhalingstekens). Met de tag ?> beëindig je het script. Let op de puntkomma na de instructie. In plaats van Hello World! kun je natuurlijk elke tekst gebruiken.

Definitie: In de informatica is een ‘string’ een tekenreeks van variabele lengte. Je kunt er letters, cijfers en speciale tekens in gebruiken. Bij de programmering worden strings beschouwd als een onafhankelijk gegevenstype en worden ze van andere gegevenstypen onderscheiden, zoals gehele getallen (integers) of zwevende komma-getallen (floats).

Sla het script op als hello.php in de map htdocs op je webserver en open het bestand via de URL http://localhost/hello.php in de webbrowser. Als de code correct is verzonden, moet het browservenster nu de tekenreeks weergeven die je gebruikt.

Elke tekst die je met echo uitvoert, kun je markeren met HTML-tags. De browser verwerkt deze volgens de HTML-specificatie. Probeer het maar eens uit, bijvoorbeeld met dit script:

<?php
echo '<h1>Hello World!</h1>
<p>This is my first php page.</p>';
?>

De browser interpreteert de string Hello World! als een H1-koptekst. Daarna volgt een automatische regeleinde en een nieuwe alinea, dankzij <p>.

Afhankelijk van je wensen kan echo worden gebruikt met enkele (') of dubbele aanhalingstekens ("). Als je alleen tekst wilt exporteren, maakt het niet uit welke aanhalingstekens je kiest. Dit verandert zodra variabelen in het spel zijn.

De taalconstructie echo heeft meer te bieden dan alleen tekstuitvoer. Je kunt dit natuurlijk ook zonder PHP programmering op basis van HTML-code implementeren. Maar de toegevoegde waarde van echo is dat je de tekst dynamisch kunt maken met behulp van variabelen in combinatie met deze functie.

Variabelen kom je bijvoorbeeld in deze vorm tegen:

$voorbeeld

Elke variabele bestaat uit een dollarteken ($), gevolgd door de naam van de variabele. Variabelen worden gebruikt in PHP-scripts om externe gegevens in webpagina's te integreren. Dit kunnen waarden van verschillende soorten zijn - van eenvoudige getallen en strings tot hele teksten of HTML documentstructuren.

PHP kent zeven typen variabelen:

Het beheer van inhoud gebeurt meestal centraal via het databasesysteem. Waarden voor variabelen kunnen ook direct in het script worden gedefinieerd. Voor dit type opdracht geldt onderstaand schema:

$voorbeeld = "Waarde";

Na het karakteristieke dollarteken volgt de naam van de variabele (in dit geval voorbeeld). Deze is via het is-teken (=) gekoppeld aan de waarde in dubbele aanhalingstekens.

Feit: Waarden voor variabelen van de types integer en float noteer je zonder aanhalingstekens (bijv. $voorbeeld = 24; of $voorbeeld = 2,7;).

PHP biedt je de vrijheid om variabelen naar eigen goeddunken te benoemen. De volgende beperkingen zijn echter van toepassing:

• Elke variabele begint met een dollarteken.
• Een variabelenaam is een willekeurige reeks letters, cijfers en underscores (bijvoorbeeld $voorbeeld_1).
• Een geldige variabelenaam begint altijd met een letter of underscore ($voorbeeld1 of $_voorbeeld), nooit met een cijfer ($1voorbeeld).
• PHP is case-sensitive en maakt dus onderscheid tussen hoofdletters en kleine letters ($voorbeeld is niet hetzelfde als $Voorbeeld).
• De naam van de variabele mag geen spaties of regeleinden bevatten (fout is dus: $voorbeeld 1)
• Strings die in PHP al voor andere doeleinden zijn gereserveerd, kun je niet als variabelen definiëren (bv. $this)

Laten we eens kijken naar een voorbeeld:

<?php
$author = "John Doe";
echo "<h1>Hello World!</h1> 
<p>This dynamic web page was created by $author.</p>";
?>

Na de inleidende PHP-tag volgt de definitie van de variabele: voor $author moet de waarde John Doe worden gebruikt. Wanneer we het script schrijven, zal de variabele $author dus worden vervangen door de waarde John Doe, elke keer als deze variabele in de scriptomgeving wordt gebruikt. 

Als je een fout hebt gemaakt en de webpagina niet door John Doe, maar door zijn Nederlandse collega Jan Jansen is gemaakt, hoef je alleen de variabele met de naam $author aan te passen om de fout te verhelpen.

Dit is vooral efficiënt als een variabele meer dan eens voorkomt in een script. Je hoeft het script dan namelijk maar op één punt te corrigeren. Namelijk daar, waar de waarde van de variabele wordt bepaald.

Dit toont de sterkte van PHP aan: je kunt inhoud als variabelen integreren. Deze functie vormt de basis voor dynamische webontwikkeling. In tegenstelling tot statische webpagina's, die je als kant-en-klare HTML-pagina's bouwt, zijn dynamische webpagina’s pas beschikbaar op het moment dat je de pagina oproept. De PHP-interpreter laadt dan de individuele elementen van de gevraagde webpagina met behulp van variabelen uit verschillende databases en combineert ze vervolgens tot een HTML-pagina die op het verzoek is afgestemd.

De voordelen van dit ontwerpconcept liggen voor de hand: als je onderdelen van de website (bijv. in de footer) herziet, hoef je de aanpassingen niet handmatig op elke subpagina van het webproject door te voeren. In plaats daarvan hoef je alleen maar de overeenkomstige gegevens in de database bij te werken. Op deze manier wordt de revisie automatisch toegepast op alle webpagina's die de corresponderende gegevens als variabelen bevatten.

Als een variabele binnen een script meerdere keren wordt gedefinieerd, overschrijft de nieuwe definitie de vorige. Een volgende echo geeft altijd de actuele waarde van een variabele weer.

<?php
$author = "John Doe";
echo "<h1>Hello World!</h1> 
<p>This dynamic web page was created by $author.</p>";
$author = "Jan Jansen";
echo " <p>Supported by $author.</p>";
?>

In het codevoorbeeld wordt eerst de waarde John Doe toegewezen aan de variabele $author en vervolgens vervangen door de waarde Jan Jansen.

En hoe zit het met aanhalingstekens? In tegenstelling tot strings hoef je individuele variabelen niet tussen aanhalingstekens te plaatsen:

<?php
$author = "John Doe";
echo $author;
?>

Dit is alleen anders als je de variabele binnen een string gebruikt. In dit geval gebruik je dubbele aanhalingstekens ("). Deze laten de PHP-interpreter weten dat hij in de string moet zoeken naar variabelen die mogelijk vervangen moeten worden door de waarden die eraan zijn toegekend. Strings die in enkele aanhalingstekens (‘) zijn ingesloten, worden daarentegen als pure tekst geïnterpreteerd en weergegeven, ook al zijn het variabelen. Probeer het zelf eens:

<?php
$author = "John Doe";
echo '<h1>Hello World!</h1>
<p>This dynamic web page was created by $author.</p>';
?>

En wat gebeurt er als je de aanhalingstekens helemaal weglaat? Dan geeft PHP een syntaxfout.

Als er syntaxfouten optreden, is er geen geldige PHP-code en geeft de PHP-interpreter een foutmelding. Je kunt dit bijvoorbeeld verwachten als je het echo-statement gebruikt met een string zonder aanhalingstekens:

<?php
echo Hello World!;
?>

Foutmeldingen bevatten meestal informatie over de locatie van de fout en leveren zo belangrijke input voor het corrigeren ervan.

In het huidige voorbeeld wordt een fout in regel 2 van onze programmacode vermoed - precies waar we de aanhalingstekens voor demonstratiedoeleinden hebben weggelaten.

Syntaxfouten treden ook op als je tekens wilt exporteren als tekst die aan een bepaalde taak in de PHP programmering is gekoppeld. Een voorbeeld hiervan is het aanhalingsteken (‘). Tekens als deze kunnen alleen worden uitgevoerd als tekst in PHP, als je de interpreter laat begrijpen dat het teken niet zijn eigenlijke taak moet vervullen. In het geval van enkele aanhalingstekens heb je twee opties: je kunt een tekenreeks met enkele aanhalingstekens tussen dubbele aanhalingstekens plaatsen óf de aanhalingstekens met een voorafgaande backslash (\) maskeren:

<?php
echo '\'Hello World!\' ';
?>

Het is ook mogelijk om enkele en dubbele aanhalingstekens te combineren:

<?php
echo " 'Hello World!' ";
?>

Maar deze schrijfwijze mag niet:

<?php
echo ' 'Hello World!' ';
?>

Vanwege de leesbaarheid hebben we in de voorbeelden overigens extra spaties geplaatst tussen de aanhalingstekens.

We hebben je laten zien hoe je meerdere variabelen tegelijkertijd in een PHP-script kunt uitvoeren. Namelijk op deze manier:

<?php
$author1 = "John Doe";
$author2 = "Jan Jansen";
echo "<h1>Hello World!</h1> 
<p>This dynamic web page was created by $author1 and $author2.</p>";
?>

Je plaatst gewoon beide variabelen samen met de rest van de tekst die je wilt uitvoeren in de string tussen dubbele aanhalingstekens. De PHP programmeertaal herkent de variabelen automatisch door het dollarteken ($) en gebruikt de bijbehorende waarden.

Onder programmeurs geldt deze aanpak echter als slordig. Het dogma stelt dat variabelen geen deel mogen uitmaken van de string. Eén van de redenen hiervoor is dat veel programmeertalen een dergelijke scheiding voorschrijven. Belangrijker nog, PHP programmering vereist ook de scheiding van string en variabele wanneer je gaat werken met functie-calls of complexere variabelen. Het is daarom raadzaam deze scheiding ook bij zuivere tekstoutput consequent toe te passen, ook al is het in dit geval niet strikt noodzakelijk.

Als we met variabelen werken, dan hebben we altijd te maken met meerdere elementen die in de output aan elkaar gekoppeld moeten worden. Hiervoor gebruiken we de keten-operator (.) in PHP.

Als je code van bovenstaand voorbeeld 'schoon' programmeert, ziet het er zo uit:

<?php
$author1 = "John Doe";
$author2 = "Jan Jansen";
echo '<h1>Hello World!</h1> 
<p>This dynamic web page was created by ' . $author1 . ' and ' . $author2 . '.</p>';
?>

We hebben dus te maken met drie strings en twee variabelen, die tot één serie tekens worden samengevoegd.

Merk op dat de keten-operator strings of variabelen samenvoegt zonder spaties. Is een spatie nodig? Schrijf die dan tussen de aanhalingstekens, zoals in het voorbeeld.

Programmeurs gebruiken deze operator niet alleen om strings en variabelen voor tekstoutput te koppelen, maar ook om variabelen te verlengen. Het volgende voorbeeld laat zien hoe dit werkt:

<?php
$example = 'Hello ';
$example .= 'World';
echo $example;
?>

Om de waarde van een variabele te verlengen, herdefinieer je deze, maar zet je de punt van de keten-operator voor het is-teken. Dit is de gebruikelijke afkorting voor $example = $example . 'World'.

PHP voegt de nieuwe waarde toe aan de eerder gedefinieerde waarde. Als je een spatie wilt tussen de twee waarden, schrijf deze dan aan het einde van de eerste string, zoals in het voorbeeld.

De PHP-interpreter is alleen geïnteresseerd in de code die tussen de begin- en eindtags van PHP staat:

<?php [The PHP interpreter will only read this part] ?>

Alle andere delen van het document worden genegeerd door de interpreter en doorgegeven aan de webserver zoals ze zijn. Je kunt PHP-code dus naar wens in HTML-documenten integreren, bijvoorbeeld om een template te maken voor een systeem. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat HTML-documenten met PHP-code worden opgeslagen als PHP-bestanden. Anders komt het document niet ter voorbereiding terecht bij de PHP-interpreter, maar gaat het rechtstreeks naar de webbrowser - waardoor de programmeercode als tekst in de website verschijnt.

Je kunt je de PHP-interpreter voorstellen als de luie collega van de webserver, die alleen werkt als je hem erom vraagt - bijvoorbeeld door een PHP-openingstag.

Wil je HTML en PHP combineren? Schrijf dan de HTML-pagina zoals gebruikelijk volgens de klassieke documentstructuur en sla deze op met de .PHP-bestandsextensie:

<!DOCTYPE html>
<html lang="nl">
  <head>
    <meta charset="utf-8">
    <title>My first PHP page</title>
  </head>
    <body>
  <h1>Hello World</h1>
  <p>What is the current time and date?</p>
  </body>
</html>

Breid vervolgens je HTML-pagina uit met een PHP-script en let er daarbij op dat de volledige code tussen de PHP-tags staat.

<!DOCTYPE html>
<html lang="nl">
  <head>
    <meta charset="utf-8">
    <title>My first PHP page</title>
  </head>
  <body>
  <h1>Hello World</h1>
  <p>What is the current time and date?</p>
  <p>Your current time and date is: 
  <?PHP 
  echo date("d.m.Y H:i:s");
  ?>.</p>
  </body>
</html>

In het voorbeeld hebben we de echo-taalconstructie gecombineerd met de functie date() om de huidige datum en tijd aan de serverzijde als tekstuitvoer te verstrekken. De parameter van de functie specificeert het gewenste formaat in de vorm van een string:

d.m.Y H:i:s = dag.maand.jaar uur.minuut.seconde

Wanneer de webbrowser dit bestand oproept, zal de PHP-interpreter eerst het script uitvoeren en de huidige datum en tijd in tekstformaat in het HTML document schrijven. Deze wordt vervolgens door de webserver afgeleverd en in de browser als een webpagina weergegeven.

Net als HTML-code kan PHP naar wens van commentaar worden voorzien. De PHP-interpreter negeert commentaar in de broncode zolang die gemarkeerd is volgens de syntaxis. PHP programmering biedt drie mogelijkheden om dit te doen.

Als je een hele regel als commentaar wilt markeren en van de interpretatie wilt uitsluiten, gebruik je de hashtag (#) of twee opeenvolgende slashes (//). In het volgende codevoorbeeld worden beide opties gebruikt:

<?php
#This is a single-line comment!
echo '<h1>Hello World!</h1>
<p>This is my first PHP page.</p>';
//This is also a single-line comment!
?>

De teksteditor Notepad++ markeert commentaar automatisch groen. Tekstpassages die in de scriptomgeving als commentaar zijn gemarkeerd, komen niet terecht bij de webbrowser, omdat ze in tegenstelling tot HTML commentaren door de PHP-interpreter worden genegeerd wanneer het script draait.

Je kunt ook commentaren invoegen die meerdere regels beslaan. Markeer hiervoor het begin van een commentaarsectie met een slash gevolgd door een sterretje (/*) en het einde met een sterretje gevolgd door een slash (*/).

<?php
/*
This is a multiple-lines comment block
that spans over multiple
lines
*/
echo '<h1>Hello World!</h1>
<p>This is my first PHP page.</p>';
?>

Ook commentaren die je op deze manier invoert, worden door de interpreter genegeerd en verschijnen dus niet op de website.

Programmeurs gebruiken commentaar om de broncode van hun scripts te structureren, notities achter te laten voor latere bewerkingen of interne informatie toe te voegen, zoals auteur en datum.

Commentaar is optioneel. Gebruik het met mate, omdat anders de broncode slecht leesbaar wordt.

In onze PHP-tutorial heb je al met variabelen gewerkt. Ze kregen in de eerste plaats stringwaarden toegewezen. Nu gaan we in op variabelen die integers (gehele getallen) of floats (zwevende komma-getallen) weergeven.

Als je numerieke waarden aan variabelen toekent, kun je de PHP programmeertaal voor berekeningen gebruiken. We beginnen met een eenvoudige optelsom van twee gehele getallen:

<?php
$number1 = 237;
$number2 = 148;
$result = $number1 + $number2;
echo "Result: " . $result;
?>

Eerst wijzen we de gehele getallen 237 en 148 toe aan de variabelen $number1 en $number2 en definiëren we een variabele $result. Die slaat de som van de variabelen $number1 en $number2 op. Hiervoor gebruiken we de rekenkundige operator + (plus). Tot slot gebruiken we de taalconstructie echo om het resultaat van de som als tekst uit te voeren. Let erop dat je geen aanhalingstekens nodig hebt bij het toekennen van numerieke waarden aan variabelen.

Het volgende codevoorbeeld toont enkele wiskundige berekeningen die je op de server met PHP kunt uitvoeren. De gebruikte operatoren komen grotendeels overeen met de gestandaardiseerde wiskundige tekens.

<?php
$number1 = 10;
$number2 = 5;
$addition = $number1 + $number2; //Addition
$subtraction = $number1 - $number2; //Subtraction
$multiplication = $number1 * $number2; //Multiplication
$division = $number1 / $number2; //Division 
$exponentiation = $number1 ** $number2; //Exponentiation
?>
<?PHP 
echo "Resultaat van het optellen: " . $addition ."<br />"; 
echo "Resultaat van het aftrekken: " . $subtraction . "<br />"; 
echo "Resultaat van de vermenigvuldigen: " . $multiplication . "<br />";
echo "Resultaat van het delen: " . $division . "<br />";
echo "10 tot de macht 5 (10^5): " . $exponentiation . "<br />";
echo "Wortel van 81: " . sqrt(81) . "<br />";
?>

Voor complexe berekeningen kun je de verschillende rekenkundige bewerkingen in een script combineren:

<?php
$number1 = 10;
$number2 = 5;
$result = 2 * $number1 + 5 * $number2 - 3 * sqrt(81);
echo "Result: " . $result; 
?>

De PHP-interpreter zoekt de waarden van de variabelen op en berekent ze:

2 * 10 + 5 * 5 - 3 * √81 = 20 + 25 – 27 = 18

De functie sqrt() berekent overigens de wortel van de parameters tussen haakjes. De klassieke rangschikking van wiskundige operatoren geldt: ‘Meneer van Dalen wacht op antwoord’ (eerst Machtsverheffen, dan Vermenigvuldigen, dan Delen, dan Worteltrekken en tenslotte Optellen en Aftrekken).

Termen die tussen haakjes staan, gebruikt PHP als eerste. Dit keer werken we met drijvende-kommagetallen:

<?php
$number1 = 2.5;
$number2 = 3.7;
$result = 2 * ($number1 + 5) * ($number2 - 3) * sqrt(81);
echo "Result: " . $result; 
?>

Net als alle gangbare programmeertalen ondersteunt PHP operatoren om numerieke waarden met 1 te verhogen of te verlagen. Er zijn vier operatoren: pre-increment, pre-decrement, post-increment en post-decrement.

<?php
$number = 0;
$result = ++$number;
echo "Result: " . $result;
?>

Als je de waarde 0 met 1 verhoogt, krijg je resultaat 1.

Om de pre-decrement van de variabele $number te berekenen, gebruiken we hetzelfde script, maar we vervangen de pre-incrementele operator (++) door de pre-decrementele operator (--):

<?php
$number = 0;
$result = --$number;
echo "Result: " . $result;
?>

Zo verlagen we dus de waarde 0 van de $number-variabele en krijgen we het resultaat -1.

Hoe een verhoging van een waarde voor en na de uitvoer plaatsvindt (pre versus post) zie je in dit script:

&+t;?php
$x = 0;
echo '<p>Result: ' . ++$x;
echo '<br>x has the value ' . $x;
echo '<p>Result: ' . $x++;
echo '<br>x has the value ' . $x, '</p>';
?>

In beide gevallen krijgen we hetzelfde resultaat. In het geval van pre-incrementatie wordt de waarde x vóór uitvoer in regel 3 verhoogd en in het geval van post-incrementatie ná uitvoer in regel 5.